Etyka seksualna, E-BOOK
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Tego e-booka otrzymujesz dzięki:
ETYCZNE ASPEKTY PŁCIOWOŚCI
Literatura
Dokumenty Kościoła
Jan Paweł II,
Mężczyzną i niewiastą stworzył ich,
Watykan 1986;
Kongregacja Nauki Wiary,
Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i
o godności jego przekazywania "Donum vitae". Odpowiedzi na niektóre
aktualne zagadnienia, 22.II.1987,
Watykan 1987;
Kongregacja Nauki Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego
duszpasterstwie osób homoseksualnych,
KPD 65(1989)1, 1-8;
O
Kongregacja Nauki Wiary,
O niektórych zagadnieniach etyki seksualnej "Persona
humana",
w:
Kościół a problemy etyki seksualnej,
Warszawa 1987, 11-27;
Opracowania
Ashley B.M.,
Płciowość i Biblia,
w:
Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego,
red. W.R. Farmer, W. Chrostowski, Warszawa 2000, 1770-1772;
Aubert J.M.,
Jak żyć po chrześcijańsku w XX wieku,
Warszawa 1986, 225-247;
Buttiglione R.,
Etyka w kryzysie,
Lublin 1994, 33-48;
Chauchard P.,
Życie seksualne,
Warszawa 1973;
Człowiek - osoba - płeć,
red. M. Wójcik, Łomianki 1998;
Dar jedności. Nowe spojrzenie na erotyzm człowieka,
pr. zbior., Warszawa 1988;
Fijałkowski W.,
Twórcze przeżywanie płci,
W drodze 12(1992), 85-93;
Harvey J.F.,
Prawda o homoseksualizmie. Wołanie wiernych,
Warszawa 1999;
Kościół a problemy etyki seksualnej. Komentarz do Deklaracji "Persona humana",
Warszawa 1987;
Kościół wobec homoseksualizmu,
red. T. Huk, Warszawa 1996, 127-197;
Ku dojrzałej miłości,
red. J. Augustyn, Kraków 1996;
Laskowski J.,
Miłość i małżeństwo,
Kraków 1976, 9-60;
Neugebauer K. i J.,
Płeć a osobowość,
ChŚ 16(1984)12, 72-83;
Olejnik S.,
Teologia moralna życia społecznego,
Włocławek 2000, 165-261;
Ordon H.,
Jezusowa interpretacja zakazu cudzołóstwa,
RTK 31(1984)1, 85-89;
Salij J.,
Seks - Miłość - Obyczaje,
Poznań - Kraków 2000;
Salij J.,
Święty Augustyn o godności płci,
W drodze 3(1975)8, 42-48;
Salvestrini F.,
Kościół a płeć,
w:
Kościół a problemy etyki seksualnej,
red. A.
Szymanowski, Warszawa 1987, 29-85;
Skrzydlewski Wł.,
Etyka seksualna. Przemiany i perspektywy,
Kraków 1999;
Słownik małżeństwa i rodziny,
red. E. Ozorowski, Warszawa-Łomianki 1999;
Strojnowski J.,
Eros i człowiek,
Kraków 1976;
Ślipko T.,
Życie i płeć człowieka,
Kraków 1978, 20-28; 122-235;
Troska J.,
Moralność życia płciowego, małżeńskiego i rodzinnego,
Poznań 1998;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Biologiczne aspekty katolickiej etyki seksualnej,
HD
55(1986), 296-304;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Problemy współczesnego erotyzmu,
Warszawa 1986;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Seks i moralność. Rozważania, dyskusje, polemiki,
Warszawa-Kraków 1988;
Wojtyła K.,
Miłość i odpowiedzialność,
Lublin 1982;
Wolniewicz M.,
Bezżeństwo dla Królestwa Bożego (Mt 19,10-12),
RBiL 10(1957),
23-34.
WPROWADZENIE
W polu naszych teologicznomoralnych zainteresowań znajduje się
problematyka płciowości. Punktem wyjścia rozważań o płciowości będzie przesłanie
biblijne. Wydaje się bowiem, że nauka o płciowości i małżeństwie uzyska jasność,
gdy ukaże się ją w kontekście biblijnym i antropologicznym. Nie zabraknie też
wymiaru normatywnego ludzkiej płciowości. W końcowej części wykładu nt.
płciowości zostaną poruszone zagadnienia związane z dziewictwem chrześcijańskim.
1.
BIBLIA O PŁCIOWOŚCI CZŁOWIEKA
Księga Rodzaju zawiera dwa opisy stworzenia człowieka. Stworzony na obraz
Boży
(por. Rdz 1,27)
człowiek jest mężczyzną albo kobietą. Płciowość jest darem
Bożym.
W jahwistycznym opisie stworzenia funkcją płci jest: 1. Należeć do drugiego;
2. Przezwyciężać osamotnienie i 3. Być - stawać się - jednym ciałem
(por. Rdz 2,24).
Jedno ciało w języku biblijnym oznacza wspólnotę osób, którą mężczyzna i kobieta
tworzą mocą miłości.
Stary Testament pozytywnie ukazuje ludzką płciowość. Najbardziej znaczące
w tym względzie są wypowiedzi zawarte w
Pieśni nad pieśniami.
Księga ta zawiera
wręcz pochwałę erotyzmu.
Pieśń nad pieśniami
jest
prototypem wszelkiej liryki
miłosnej
(Cz. Miłosz,
Od tłumacza,
w:
Księgi pięciu megilot,
Paryż 1982, 21).
Podaje opisy zachwytu
nad pięknem ludzkiego ciała
(por. 4,1-5; 5,10-16),
nad czułością gestów wyrażających
miłość fizyczną
(por. 7,1-14).
Erotyzm jest ukazany jako dar Boży, a nie jako coś
zakazanego i grzesznego. - Prorocy opisując relacje zachodzące pomiędzy Bogiem a
Ludem Wybranym posługują się językiem miłości erotycznej
(por. Jer 2,20-25; 3,1-5; Ez 23, Iz
54,60-62; Oz 3,1-4).
Bóg jest ukazywany jako oblubieniec, a Lud jako oblubienica.
Oblubieńcza miłość mężczyzny i kobiety ma naśladować miłość, jaką Bóg-
Oblubieniec darzy Lud-Oblubienicę.
W Biblii odnajdujemy z jednej strony pochwałę płciowości, ale z drugiej
pewne wypowiedzi i opisy, świadczące o wieloznaczności sfery płciowej po grzechu
pierworodnym. Grzech wprowadził nieład w życie ludzkie. Ludzka płciowość została
skażona egoizmem, chęcią panowania jednego człowieka nad drugim. W Biblii
odnajdujemy liczne opisy nadużyć w dziedzinie płciowości, np. opisy gwałtów
(por.
Rdz 34,1),
kazirodztwa
(por. Rdz 19,30).
W związku z wykroczeniami w dziedzinie
płciowości, jakie pojawiły się po grzechu pierworodnym, narasta w Piśmie świętym
świadomość potrzeby określenia norm etycznych, regulujących zachowania
seksualne człowieka. Wartością pierwotną była monogamia. Starotestamentalne
Prawo nakazywało ukarać śmiercią za cudzołóstwo
(por. Kpł 20,10).
Uwodziciel był
zobowiązany do poślubienia swej ofiary
(por. Pwt 22,28-29).
Biblia potępia
homoseksualizm
(por. Kpł 18,22; 19,4-11),
transwestytyzm
(por. Pwt 32,50),
bestializm
(por. Kpł
18,23; Pwt 26,21; Kpł 20,15-16),
prostytucję
(Pwt 23,17-18; Kpł 21,7.9),...
Problematykę małżeństwa i płciowości odnajdujemy w wypowiedziach Jezusa
Chrystusa. Podkreśla On nierozerwalność wspólnoty małżeńskiej jako normę obecną
w fakcie stworzenia człowieka
(por. Mt 19,4-6; Mk 10,6-9).
Akt stwórczy stanowi źródło
godności małżeństwa.
Wartość płciowości może być odkrywana przez to, że ukazuje się, jaką szkodę
wyrządza człowiekowi naruszenie porządku w dziedzinie seksualnej. Jezus wyraźnie
mówi o grzechu cudzołóstwa
(por. Mt 5,32; 19,9.18; Mk 10,11.19; Łk 16,18; 18,20).
W Kazaniu na
Górze cudzołóstwo otrzymuje nową, poszerzoną interpretację. Cudzołóstwem
nazywa Chrystus grzech pożądania
(por. Mt 5,28).
Wykroczeniom w dziedzinie płciowości dużo uwagi poświęca św. Paweł.
Posługuje się on często terminem
πνια,
którym określa wszelką rozwiązłość
seksualną. Apostoł wylicza wśród grzechów m.in. prostytucję
(por. 1 Kor 6,12-20),
cudzołóstwo
(1 Kor 7,2),
kazirodztwo
(1 Kor 5,1),
homoseksualizm
(Rz 1,26n; 1 Kor 6,9).
2.
ROZWÓJ NAUKI O PŁCIOWOŚCI CZŁOWIEKA
Wejście chrześcijaństwa w krąg kultury greckiej i rzymskiej łączyło się z
potrzebą "przełożenia" wartości ewangelicznych na język odpowiedni dla nowego
słuchacza. W świecie grecko-rzymskim istniała duża swoboda obyczajowa,
niekorzystna dla trwałości małżeństwa. W tym samym czasie silne były tendencje
skrajnie rygorystyczne wśród Żydów. Udzieliły się one też wyznawcom Jezusa.
Pisarze chrześcijańscy ulegali rygoryzmowi w formie gnostycyzmu, enkratyzmu, czy
wreszcie manicheizmu. Doprowadziło to do lekceważenia bądź niedoceniania
płciowości w małżeństwie. Wprawdzie Ojcowie Kościoła wypowiadają się
pozytywnie o samym małżeństwie, ale odrywają je od takich wartości jak płciowość
ludzka i pożycie seksualne. Niedocenianie płciowości zaciąży bardzo na
chrześcijańskim rozumieniu moralności.
Klemens Aleksandryjski
(+215),
występując przeciwko enkratystom, broni
godności małżeństwa. Uczy, że małżeństwo jest święte, ponieważ ustanowił je sam
Bóg
(por.
Pedag.
II, 92,2).
Rodzice są współpracownikami Boga w dziele przekazywania
życia
(por.
Pedag.
II, 92,3;
Strom.
III, 96,3; 97,1).
Klemens domaga się jednak, by miłość
małżeńska pozostała całkowicie wolna od pożądania i erotyzmu
(Strom. III, 58,1-8).
Z tego
powodu sprzeciwia się pożyciu małżeńskiemu, gdy kobieta jest w ciąży. Jest też
przeciwny małżeństwu osób starszych
(Strom. VI,100,2;
Pedag.
II, 95,3).
W IV i V w. teologia małżeństwa zostaje ubogacona przez ukazywanie
wspólnoty mężczyzny i kobiety w kontekście obrazu Bożego
(Chryzostom,
Hom. in Ep. ad
Col. XII,5-6,
PL 62,387-388; Ambroży,
Ep. 42,3,
PL 16,1124).
Św. Jan Chryzostom, poruszając
problematykę małżeńską, naucza, że jednym z celów małżeństwa - obok prokreacji -
jest uśmierzenie namiętności. Usprawiedliwia tym samym pożycie małżeńskie, gdy
prokreacja jest niemożliwa
(por.
De Virg.,
15-16, PG 48,544-545.547).
Najbardziej kompletny wykład teologii małżeńskiej okresu patrystycznego
znajduje się w pismach św. Augustyna. W dziele
De bono coniugali
(400-401)
autor
ukazuje dwa motywy, uzasadniające małżeństwo: prokreacja oraz wspólnota
mężczyzny i kobiety. Przez wspólnotę rozumie Augustyn więź miłości,
charakteryzującą się wiernością i nierozerwalnością
(por. PL 40,373.375).
Miłość
usprawiedliwia małżeństwo osób, które nie mogą mieć potomstwa (osoby starsze,
niepłodne). Ale... sama miłość - chociaż uzasadnia zawarcie małżeństwa - to jednak
nie usprawiedliwia pożycia seksualnego małżonków. Ponieważ pożycie małżeńskie
jest na skutek grzechu pierworodnego skażone pożądliwością, dlatego usprawiedliwia
je jedynie prokreacja. Augustyn zaleca wstrzemięźliwość małżeńską. Winna być ona
jednak wolnym wyborem małżonków
(por.
De bono coniugali,
6,6, PL 40,377).
Teologia małżeństwa św. Augustyna zaważyła na wieki na świadomości
chrześcijańskiej. W zasadzie do wielkiej scholastyki poglądy Augustyna dominowały
w teologii. Dopiero nauczanie św. Alberta Wielkiego i św. Tomasza z Akwinu
(+1274)
wprowadziło nowe elementy do teologii małżeńskiej. Scholastycy nauczali, że
pożądliwość i przyjemność związane z aktem małżeńskim nie są same w sobie
grzeszne. Co więcej, Tomasz podkreśla, że akt małżeński jest godziwy i zasługujący,
gdy jest podejmowany w stanie łaski, z intencją zrodzenia potomstwa
(Suppl. Q. 41, a.1).
Tomaszowa nauka o małżeństwie przetrwała w zasadzie niezmieniona do XX
wieku. Niewiele wniosła Reformacja do teologii małżeństwa. Luter uważał
małżeństwo za konieczność fizyczną, a pożycie małżeńskie jako skażone
pożądliwością w wyniku grzechu pierworodnego, za wewnętrznie złe na równi z
rozpustą
(por. L. Rossi,
Morale familiare,
Bologna 1974, 94).
Katolicka teologia małżeństwa podkreśla znaczenie miłości osobowej. W
nauczaniu Kościoła mówi się w związku z tym o godności małżeństwa i o godności
aktu seksualnego małżonków. Ważną wypowiedzią nt. małżeństwa jest encyklika
Casti connubii
(1930)
papieża Piusa XI. W tym dokumencie podkreśla się wartość
miłości małżeńskiej, kształtującej duchową jedność mężczyzny i kobiety. Pius XII w
Przemówieniu do położnych
(1951)
naucza wprost o pożyciu małżeńskim w kontekście
osobowej jedności małżonków. Najpełniejszy wykład współczesnego nauczania
Kościoła nt. małżeństwa i płciowości ludzkiej znajduje się w wypowiedziach Soboru
Watykańskiego II. Idzie głównie o Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie
współczesnym
Gaudium et spes
(nr 48-52).
Ojcowie soborowi ukazali płciowość i
pożycie małżeńskie w świetle osobowej godności. Małżeństwo i pożycie fizyczne
małżonków stanowią wyraz wzajemnego daru z siebie mężczyzny i kobiety.
Całościowa i pozytywna wizja małżeństwa i ludzkiej płciowości znajduje się w
wydanej tuż po Soborze encyklice Pawła VI
Humanae vitae
(1968).
Kolejny raz
Kościół wypowiedział się nt. płciowości ludzkiej w deklaracji Kongregacji Nauki
Wiary
Persona humana
(1975)
oraz we
Wskazaniach wychowawczych w odniesieniu
do ludzkiej miłości,
wydanej w 1983 roku przez Kongregację Wychowania
Katolickiego.
Nie sposób pominąć wypowiedzi Jana Pawła II nt. płciowości i małżeństwa,
zawartych w środowym nauczaniu podczas audiencji generalnych. Zebrane w formie
książkowej zostały przez redakcję opatrzone tytułem
Mężczyzną i niewiastą stworzył
ich
(Watykan 1986).
- Syntezę teologii małżeństwa i ludzkiej płciowości odnajdujemy w
Katechizmie Kościoła katolickiego,
głównie w nr 1601-1666 i 2331-2400.
3. PŁCIOWOŚĆ W WYMIARZE ANTROPOLOGICZNYM
Wydaje się, że ostateczny sens ludzkiej płciowości rozjaśnia się w świetle
integralnego rozwoju osoby ludzkiej
(por.
Persona humana,
1).
Płciowość wywiera duży
wpływ na osobę ludzką.
W psychologii podkreśla się, że zróżnicowanie płciowe rzutuje na zachowanie
osób, na sposób przeżywania różnych sytuacji. Warunkuje też - przynajmniej w
pewnym stopniu - sposób wartościowania.
Płciowość ma wymiar fizyczny, biologiczny i duchowy, psychiczny. Integralny
rozwój osobowy zakłada poszanowanie dla obydwu wymiarów płciowości.
Od integralnego rozwoju osobowego jednostki zależą w dużym stopniu relacje
międzyludzkie. W tym kontekście płciowość staje się znakiem osobowego spotkania.
Mężczyzna i kobieta ukazują bogactwo osobowe, otwierając się na miłość do drugiej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl upanicza.keep.pl
Tego e-booka otrzymujesz dzięki:
ETYCZNE ASPEKTY PŁCIOWOŚCI
Literatura
Dokumenty Kościoła
Jan Paweł II,
Mężczyzną i niewiastą stworzył ich,
Watykan 1986;
Kongregacja Nauki Wiary,
Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i
o godności jego przekazywania "Donum vitae". Odpowiedzi na niektóre
aktualne zagadnienia, 22.II.1987,
Watykan 1987;
Kongregacja Nauki Wiary, List do biskupów Kościoła katolickiego
duszpasterstwie osób homoseksualnych,
KPD 65(1989)1, 1-8;
O
Kongregacja Nauki Wiary,
O niektórych zagadnieniach etyki seksualnej "Persona
humana",
w:
Kościół a problemy etyki seksualnej,
Warszawa 1987, 11-27;
Opracowania
Ashley B.M.,
Płciowość i Biblia,
w:
Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego,
red. W.R. Farmer, W. Chrostowski, Warszawa 2000, 1770-1772;
Aubert J.M.,
Jak żyć po chrześcijańsku w XX wieku,
Warszawa 1986, 225-247;
Buttiglione R.,
Etyka w kryzysie,
Lublin 1994, 33-48;
Chauchard P.,
Życie seksualne,
Warszawa 1973;
Człowiek - osoba - płeć,
red. M. Wójcik, Łomianki 1998;
Dar jedności. Nowe spojrzenie na erotyzm człowieka,
pr. zbior., Warszawa 1988;
Fijałkowski W.,
Twórcze przeżywanie płci,
W drodze 12(1992), 85-93;
Harvey J.F.,
Prawda o homoseksualizmie. Wołanie wiernych,
Warszawa 1999;
Kościół a problemy etyki seksualnej. Komentarz do Deklaracji "Persona humana",
Warszawa 1987;
Kościół wobec homoseksualizmu,
red. T. Huk, Warszawa 1996, 127-197;
Ku dojrzałej miłości,
red. J. Augustyn, Kraków 1996;
Laskowski J.,
Miłość i małżeństwo,
Kraków 1976, 9-60;
Neugebauer K. i J.,
Płeć a osobowość,
ChŚ 16(1984)12, 72-83;
Olejnik S.,
Teologia moralna życia społecznego,
Włocławek 2000, 165-261;
Ordon H.,
Jezusowa interpretacja zakazu cudzołóstwa,
RTK 31(1984)1, 85-89;
Salij J.,
Seks - Miłość - Obyczaje,
Poznań - Kraków 2000;
Salij J.,
Święty Augustyn o godności płci,
W drodze 3(1975)8, 42-48;
Salvestrini F.,
Kościół a płeć,
w:
Kościół a problemy etyki seksualnej,
red. A.
Szymanowski, Warszawa 1987, 29-85;
Skrzydlewski Wł.,
Etyka seksualna. Przemiany i perspektywy,
Kraków 1999;
Słownik małżeństwa i rodziny,
red. E. Ozorowski, Warszawa-Łomianki 1999;
Strojnowski J.,
Eros i człowiek,
Kraków 1976;
Ślipko T.,
Życie i płeć człowieka,
Kraków 1978, 20-28; 122-235;
Troska J.,
Moralność życia płciowego, małżeńskiego i rodzinnego,
Poznań 1998;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Biologiczne aspekty katolickiej etyki seksualnej,
HD
55(1986), 296-304;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Problemy współczesnego erotyzmu,
Warszawa 1986;
Wiśniewska-Roszkowska K.,
Seks i moralność. Rozważania, dyskusje, polemiki,
Warszawa-Kraków 1988;
Wojtyła K.,
Miłość i odpowiedzialność,
Lublin 1982;
Wolniewicz M.,
Bezżeństwo dla Królestwa Bożego (Mt 19,10-12),
RBiL 10(1957),
23-34.
WPROWADZENIE
W polu naszych teologicznomoralnych zainteresowań znajduje się
problematyka płciowości. Punktem wyjścia rozważań o płciowości będzie przesłanie
biblijne. Wydaje się bowiem, że nauka o płciowości i małżeństwie uzyska jasność,
gdy ukaże się ją w kontekście biblijnym i antropologicznym. Nie zabraknie też
wymiaru normatywnego ludzkiej płciowości. W końcowej części wykładu nt.
płciowości zostaną poruszone zagadnienia związane z dziewictwem chrześcijańskim.
1.
BIBLIA O PŁCIOWOŚCI CZŁOWIEKA
Księga Rodzaju zawiera dwa opisy stworzenia człowieka. Stworzony na obraz
Boży
(por. Rdz 1,27)
człowiek jest mężczyzną albo kobietą. Płciowość jest darem
Bożym.
W jahwistycznym opisie stworzenia funkcją płci jest: 1. Należeć do drugiego;
2. Przezwyciężać osamotnienie i 3. Być - stawać się - jednym ciałem
(por. Rdz 2,24).
Jedno ciało w języku biblijnym oznacza wspólnotę osób, którą mężczyzna i kobieta
tworzą mocą miłości.
Stary Testament pozytywnie ukazuje ludzką płciowość. Najbardziej znaczące
w tym względzie są wypowiedzi zawarte w
Pieśni nad pieśniami.
Księga ta zawiera
wręcz pochwałę erotyzmu.
Pieśń nad pieśniami
jest
prototypem wszelkiej liryki
miłosnej
(Cz. Miłosz,
Od tłumacza,
w:
Księgi pięciu megilot,
Paryż 1982, 21).
Podaje opisy zachwytu
nad pięknem ludzkiego ciała
(por. 4,1-5; 5,10-16),
nad czułością gestów wyrażających
miłość fizyczną
(por. 7,1-14).
Erotyzm jest ukazany jako dar Boży, a nie jako coś
zakazanego i grzesznego. - Prorocy opisując relacje zachodzące pomiędzy Bogiem a
Ludem Wybranym posługują się językiem miłości erotycznej
(por. Jer 2,20-25; 3,1-5; Ez 23, Iz
54,60-62; Oz 3,1-4).
Bóg jest ukazywany jako oblubieniec, a Lud jako oblubienica.
Oblubieńcza miłość mężczyzny i kobiety ma naśladować miłość, jaką Bóg-
Oblubieniec darzy Lud-Oblubienicę.
W Biblii odnajdujemy z jednej strony pochwałę płciowości, ale z drugiej
pewne wypowiedzi i opisy, świadczące o wieloznaczności sfery płciowej po grzechu
pierworodnym. Grzech wprowadził nieład w życie ludzkie. Ludzka płciowość została
skażona egoizmem, chęcią panowania jednego człowieka nad drugim. W Biblii
odnajdujemy liczne opisy nadużyć w dziedzinie płciowości, np. opisy gwałtów
(por.
Rdz 34,1),
kazirodztwa
(por. Rdz 19,30).
W związku z wykroczeniami w dziedzinie
płciowości, jakie pojawiły się po grzechu pierworodnym, narasta w Piśmie świętym
świadomość potrzeby określenia norm etycznych, regulujących zachowania
seksualne człowieka. Wartością pierwotną była monogamia. Starotestamentalne
Prawo nakazywało ukarać śmiercią za cudzołóstwo
(por. Kpł 20,10).
Uwodziciel był
zobowiązany do poślubienia swej ofiary
(por. Pwt 22,28-29).
Biblia potępia
homoseksualizm
(por. Kpł 18,22; 19,4-11),
transwestytyzm
(por. Pwt 32,50),
bestializm
(por. Kpł
18,23; Pwt 26,21; Kpł 20,15-16),
prostytucję
(Pwt 23,17-18; Kpł 21,7.9),...
Problematykę małżeństwa i płciowości odnajdujemy w wypowiedziach Jezusa
Chrystusa. Podkreśla On nierozerwalność wspólnoty małżeńskiej jako normę obecną
w fakcie stworzenia człowieka
(por. Mt 19,4-6; Mk 10,6-9).
Akt stwórczy stanowi źródło
godności małżeństwa.
Wartość płciowości może być odkrywana przez to, że ukazuje się, jaką szkodę
wyrządza człowiekowi naruszenie porządku w dziedzinie seksualnej. Jezus wyraźnie
mówi o grzechu cudzołóstwa
(por. Mt 5,32; 19,9.18; Mk 10,11.19; Łk 16,18; 18,20).
W Kazaniu na
Górze cudzołóstwo otrzymuje nową, poszerzoną interpretację. Cudzołóstwem
nazywa Chrystus grzech pożądania
(por. Mt 5,28).
Wykroczeniom w dziedzinie płciowości dużo uwagi poświęca św. Paweł.
Posługuje się on często terminem
πνια,
którym określa wszelką rozwiązłość
seksualną. Apostoł wylicza wśród grzechów m.in. prostytucję
(por. 1 Kor 6,12-20),
cudzołóstwo
(1 Kor 7,2),
kazirodztwo
(1 Kor 5,1),
homoseksualizm
(Rz 1,26n; 1 Kor 6,9).
2.
ROZWÓJ NAUKI O PŁCIOWOŚCI CZŁOWIEKA
Wejście chrześcijaństwa w krąg kultury greckiej i rzymskiej łączyło się z
potrzebą "przełożenia" wartości ewangelicznych na język odpowiedni dla nowego
słuchacza. W świecie grecko-rzymskim istniała duża swoboda obyczajowa,
niekorzystna dla trwałości małżeństwa. W tym samym czasie silne były tendencje
skrajnie rygorystyczne wśród Żydów. Udzieliły się one też wyznawcom Jezusa.
Pisarze chrześcijańscy ulegali rygoryzmowi w formie gnostycyzmu, enkratyzmu, czy
wreszcie manicheizmu. Doprowadziło to do lekceważenia bądź niedoceniania
płciowości w małżeństwie. Wprawdzie Ojcowie Kościoła wypowiadają się
pozytywnie o samym małżeństwie, ale odrywają je od takich wartości jak płciowość
ludzka i pożycie seksualne. Niedocenianie płciowości zaciąży bardzo na
chrześcijańskim rozumieniu moralności.
Klemens Aleksandryjski
(+215),
występując przeciwko enkratystom, broni
godności małżeństwa. Uczy, że małżeństwo jest święte, ponieważ ustanowił je sam
Bóg
(por.
Pedag.
II, 92,2).
Rodzice są współpracownikami Boga w dziele przekazywania
życia
(por.
Pedag.
II, 92,3;
Strom.
III, 96,3; 97,1).
Klemens domaga się jednak, by miłość
małżeńska pozostała całkowicie wolna od pożądania i erotyzmu
(Strom. III, 58,1-8).
Z tego
powodu sprzeciwia się pożyciu małżeńskiemu, gdy kobieta jest w ciąży. Jest też
przeciwny małżeństwu osób starszych
(Strom. VI,100,2;
Pedag.
II, 95,3).
W IV i V w. teologia małżeństwa zostaje ubogacona przez ukazywanie
wspólnoty mężczyzny i kobiety w kontekście obrazu Bożego
(Chryzostom,
Hom. in Ep. ad
Col. XII,5-6,
PL 62,387-388; Ambroży,
Ep. 42,3,
PL 16,1124).
Św. Jan Chryzostom, poruszając
problematykę małżeńską, naucza, że jednym z celów małżeństwa - obok prokreacji -
jest uśmierzenie namiętności. Usprawiedliwia tym samym pożycie małżeńskie, gdy
prokreacja jest niemożliwa
(por.
De Virg.,
15-16, PG 48,544-545.547).
Najbardziej kompletny wykład teologii małżeńskiej okresu patrystycznego
znajduje się w pismach św. Augustyna. W dziele
De bono coniugali
(400-401)
autor
ukazuje dwa motywy, uzasadniające małżeństwo: prokreacja oraz wspólnota
mężczyzny i kobiety. Przez wspólnotę rozumie Augustyn więź miłości,
charakteryzującą się wiernością i nierozerwalnością
(por. PL 40,373.375).
Miłość
usprawiedliwia małżeństwo osób, które nie mogą mieć potomstwa (osoby starsze,
niepłodne). Ale... sama miłość - chociaż uzasadnia zawarcie małżeństwa - to jednak
nie usprawiedliwia pożycia seksualnego małżonków. Ponieważ pożycie małżeńskie
jest na skutek grzechu pierworodnego skażone pożądliwością, dlatego usprawiedliwia
je jedynie prokreacja. Augustyn zaleca wstrzemięźliwość małżeńską. Winna być ona
jednak wolnym wyborem małżonków
(por.
De bono coniugali,
6,6, PL 40,377).
Teologia małżeństwa św. Augustyna zaważyła na wieki na świadomości
chrześcijańskiej. W zasadzie do wielkiej scholastyki poglądy Augustyna dominowały
w teologii. Dopiero nauczanie św. Alberta Wielkiego i św. Tomasza z Akwinu
(+1274)
wprowadziło nowe elementy do teologii małżeńskiej. Scholastycy nauczali, że
pożądliwość i przyjemność związane z aktem małżeńskim nie są same w sobie
grzeszne. Co więcej, Tomasz podkreśla, że akt małżeński jest godziwy i zasługujący,
gdy jest podejmowany w stanie łaski, z intencją zrodzenia potomstwa
(Suppl. Q. 41, a.1).
Tomaszowa nauka o małżeństwie przetrwała w zasadzie niezmieniona do XX
wieku. Niewiele wniosła Reformacja do teologii małżeństwa. Luter uważał
małżeństwo za konieczność fizyczną, a pożycie małżeńskie jako skażone
pożądliwością w wyniku grzechu pierworodnego, za wewnętrznie złe na równi z
rozpustą
(por. L. Rossi,
Morale familiare,
Bologna 1974, 94).
Katolicka teologia małżeństwa podkreśla znaczenie miłości osobowej. W
nauczaniu Kościoła mówi się w związku z tym o godności małżeństwa i o godności
aktu seksualnego małżonków. Ważną wypowiedzią nt. małżeństwa jest encyklika
Casti connubii
(1930)
papieża Piusa XI. W tym dokumencie podkreśla się wartość
miłości małżeńskiej, kształtującej duchową jedność mężczyzny i kobiety. Pius XII w
Przemówieniu do położnych
(1951)
naucza wprost o pożyciu małżeńskim w kontekście
osobowej jedności małżonków. Najpełniejszy wykład współczesnego nauczania
Kościoła nt. małżeństwa i płciowości ludzkiej znajduje się w wypowiedziach Soboru
Watykańskiego II. Idzie głównie o Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie
współczesnym
Gaudium et spes
(nr 48-52).
Ojcowie soborowi ukazali płciowość i
pożycie małżeńskie w świetle osobowej godności. Małżeństwo i pożycie fizyczne
małżonków stanowią wyraz wzajemnego daru z siebie mężczyzny i kobiety.
Całościowa i pozytywna wizja małżeństwa i ludzkiej płciowości znajduje się w
wydanej tuż po Soborze encyklice Pawła VI
Humanae vitae
(1968).
Kolejny raz
Kościół wypowiedział się nt. płciowości ludzkiej w deklaracji Kongregacji Nauki
Wiary
Persona humana
(1975)
oraz we
Wskazaniach wychowawczych w odniesieniu
do ludzkiej miłości,
wydanej w 1983 roku przez Kongregację Wychowania
Katolickiego.
Nie sposób pominąć wypowiedzi Jana Pawła II nt. płciowości i małżeństwa,
zawartych w środowym nauczaniu podczas audiencji generalnych. Zebrane w formie
książkowej zostały przez redakcję opatrzone tytułem
Mężczyzną i niewiastą stworzył
ich
(Watykan 1986).
- Syntezę teologii małżeństwa i ludzkiej płciowości odnajdujemy w
Katechizmie Kościoła katolickiego,
głównie w nr 1601-1666 i 2331-2400.
3. PŁCIOWOŚĆ W WYMIARZE ANTROPOLOGICZNYM
Wydaje się, że ostateczny sens ludzkiej płciowości rozjaśnia się w świetle
integralnego rozwoju osoby ludzkiej
(por.
Persona humana,
1).
Płciowość wywiera duży
wpływ na osobę ludzką.
W psychologii podkreśla się, że zróżnicowanie płciowe rzutuje na zachowanie
osób, na sposób przeżywania różnych sytuacji. Warunkuje też - przynajmniej w
pewnym stopniu - sposób wartościowania.
Płciowość ma wymiar fizyczny, biologiczny i duchowy, psychiczny. Integralny
rozwój osobowy zakłada poszanowanie dla obydwu wymiarów płciowości.
Od integralnego rozwoju osobowego jednostki zależą w dużym stopniu relacje
międzyludzkie. W tym kontekście płciowość staje się znakiem osobowego spotkania.
Mężczyzna i kobieta ukazują bogactwo osobowe, otwierając się na miłość do drugiej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]